Rotterdam, zondag 13 februari 2039
Stipt op tijd rijdt mijn Eurospeeder uit Londen het Centraal Station binnen. Zo’n 3 uur geleden liep ik nog in Londen. Het is alweer wat jaartjes geleden dat ik mijn oude thuisstad bezocht. Via de tunnel en de centrale hal loop ik het Stationsplein op. Gek idee dat het station alweer 25 jaar oud is!
De zon schijnt en het is best warm dus ik doe mijn jas open. Mijn wrist tablet geeft aan dat het 19,5˚C is. Vroeger zou dat absurd geweest zijn, maar we beginnen er aan te wennen. Sinds ’the big heat’ is het bijna normaal geworden. In Londen is het afgelopen januari zelfs boven de 20˚C geweest! Op mijn wrist tablet start ik de Urban Guide app, zodat die me een beetje bij kan praten over de ontwikkeling van de stad.
Ik sla linksaf het Weena op. Dezelfde brede straat als vroeger, alleen een stuk drukker met volop treintjes van ‘self driving cars’. Links voor me zie ik de enorme ‘Farmscrapers’ in het Schiekadeblok. Het duurde lang voor daar iets gebeurde. Maar toen eind jaren ’10 de doorbraak in de tuinbouw met kunstlicht kwam bleek het een perfecte plek voor stadslandbouw! Mede onder invloed van de Expo 2025 werden hier dan ook de eerste tuinbouwwolkenkrabbers ter wereld gebouwd begin jaren ’20. De Urban Guide vertelt me dat er in 1 toren van 260 meter hoog net zoveel tomaten of paprika’s gekweekt worden als vroeger in 4 km2 kassen. Het is een indrukwekkend gezicht, en een nóg indrukwekkender idee.
Mijn hotel bevindt zich aan de Leuvehaven, dus om daar te komen sla ik vanaf het Weena rechtsaf de Lijnbaan op. De Urban Guide vertelt me een verhaal wat ik al ken. De Lijnbaan was het pronkstuk van de Rotterdamse wederopbouw nadat de stad op 14 mei 1940 was verwoest door het bombardement van de Nazi’s. De Lijnbaan was de eerste autovrije winkelstraat van Europa. En helemaal in de lijn van het gedachtengoed van het modernisme waren alle functies netjes gescheiden. De nieuwe Rotterdamse binnenstad moest een modelstad worden, met lucht, licht en ruimte. De Lijnbaan was daarmee dus een monument van de vooruitgang, die voldeed aan de modernste stedenbouwkundge principes.
Het concept van functiescheiding leverde ook veel achterkanten op naar het openbaar gebied. Het geheel had bovendien een relatief lage woningdichtheid vergeleken met andere stadscentra. Mede daardoor leverde de Lijnbaan jaren later niet het bruisende stedelijke klimaat op wat mensen van een centrum verwachtten. Het had niet de levendigheid die een binnenstad aantrekkelijk maakt. Hierdoor raakte de Lijnbaan decennia later langzaam in verval en werden er nieuwe plannen gemaakt. Nieuwe luifels kwamen er terwijl een gehele overkapping niet door ging. Gevels werder vervangen door nieuwe modernere gevels. Maar schitteren zoals in de trotse beginjaren deed de Lijnbaan helaas al lang niet meer. Begin 21e eeuw kwamen er plannen flinke ingrepen en forse nieuwbouw. Winkels zouden worden uitgebreid, omgebouwd en in de directe omgeving moesten nieuwe woontorens komen. Maar die plannen strandden in protesten van omwonenden, architectuurhistorici en later ook door de gevolgen van de ‘Grote Financiële Crisis’. Tijdens die crisis, in 2010, werd de Lijnbaan benoemd tot rijksmonument om het te behouden voor het nageslacht.
Scenario 1
Terwijl ik links van me aan de Kruiskade het Oude Luxor Theater zie loop ik verder de Lijnbaan op. De Urban Guide app vertelt verder. Wereldwijd nam de populariteit van wonen en leven in de grote steden enorm toe en die trend ging niet aan Rotterdam voorbij. De stad maakte een flinke groei door waarbij het gebied rond De Markthal zich tot het onbetwiste centrum van de stad ontwikkelde. Toeristen die op de Lijnbaan naar het centrum vragen kan je nu dus met een gerust hart die kant op sturen.
De Lijnbaan zelf dompelde zich in de nostalgie van de wederopbouw en het modernisme. Behalve het in wederopbouwstijl terugbrengen veranderde er eigenlijk niet zo veel op en rond de Lijnbaan. Terwijl de stad zich in ongekend tempo moderniseerde werd de Lijnbaan, ooit hét monument van de vooruitgang, een symbool van stilstand. Ondanks alle goede bedoelingen kreeg de Lijnbaan een nieuwe positie in de stad. De vraag naar winkels nam geleidelijk af en de winkels die bleven bestaan zaten liever aan de Coolsingel, het Beursplein, de Binnenweg en Hoogstraat richting Markthal. De Lijnbaan ging een ander soort winkels aantrekken maar ook andere voorzieningen. Een bittere pil voor de vastgoedeigenaren want die nieuwe status leverde veel minder huurinkomsten op. Maar het leverde ook een Lijnbaan op met een eigen bijzondere dynamiek. Het is een plek geworden waar nieuwe dingen uitgetest kunnen worden omdat het enorm centraal is maar toch relatief goedkoop. Dat is wat Rotterdam zo leuk maakt, door de unieke geschiedenis is de stad altijd net weer even anders dan je zou verwachten!
Scenario 2
Terwijl ik links van me aan de Kruiskade het Oude Luxor Theater zie loop ik verder de Lijnbaan op. De Urban Guide app vertelt verder. Na jaren nadenken werd er medio 2016 door het stadsbestuur besloten om toch rigoureus in te grijpen. Na ruim 6 jaar als rijksmonument bleek het gebied totaal op slot te zitten. Er werd een groots plan opgesteld en uiteindelijk werd de status van rijksmonument weer afgenomen, onder groot protest van een groepje architectuurhistorici. De voorstanders vonden echter dat de Lijnbaan — net als in de jaren ’50 van de vorige eeuw — ook nu weer de motor van de vooruitgang moest worden, en dat de bestaande Lijnbaan dat in de weg stond. Er moest een Lijnbaan komen die voldeed aan de eisen en inzichten van de 21e-eeuwse stad. Geen functies scheiden maar juist mengen. Geen achterkanten met parkeerplaatsen maar alleen voorkanten en parkeren weggewerkt bijvoorbeeld.
Na enkele jaren plannen maken startte een gefaseerde herontwikkeling. Een ware ‘openhartoperatie’ die bijna 10 jaar in beslag nam. Uiteindelijk werden zowel de winkels als de Lijnbaanflats gesloopt en werd de Lijnbaan doorgetrokken tot aan de Westblaak. Onder de nieuwe Lijnbaan werd een tunnel gemaakt waarlangs de winkels kunnen worden bevoorraad en de parkeergarage worden bereikt. Op de nieuwe nog veel bredere Lijnbaan hebben voetgangers alle ruimte. Er is bovendien alle ruimte voor grote bomen, groen, waterpartijen, terrassen en openbare kunst. De Lijnbaan is daarmee echt een stedelijke ontmoetingsplek geworden.
De nieuwe Lijnbaan wordt geflankeerd door stoere stadsblokken. Boven de statige winkels en restaurants met hoge glazen puien bevinden zich kantoren en woningen. Vaak met grote groene dakterrassen. Op sommige hoeken groeien de blokken uit tot woontorens. Op de hoek van de Lijnbaan en de Aert van Nesstraat koop ik een ijsje bij een kraam die voor ‘Het Derde Luxor’ staat, een groot theater en concerthal voor grote shows en opera. Voor de deur verzamelt zich een schoolklas die zometeen naar een show gaat. Een boost van energie gaat door mijn lijf. Wat een geweldige impact heeft deze herontwikkeling gehad op de stad!
Slot
Ik steek schuin het groene Churchilplein over. Op het water van de Leuvehaven heerst pure havennostalgie. De geur van stoomboten op echte kolen. Ik voel me gelijk weer thuis. Een drukte van watertaxi’s en goed gevulde terrassen zover het oog reikt! Wat wil je, als het dan door die klimaatverandering midden in de winter zo warm is dan moeten we er maar van profiteren ook, voordat de grote ‘Climate Fix’ gestalte gaat krijgen. De wandeling naar het hotel was een insprerende ervaring, het belooft een mooie week te worden in mijn eigen oude Rotterdam!